Azərbaycanın ilk xatirə muzeyi - (fotoreportaj)

Дата публикации: 28.11.2014 18:40:57

Yolun uzaqlığını nəzərə alıb qatarla Şəkiyə doğru yola çıxırıq. Məqsəd həmin Axund Ələsgərin evinin bir hissəsinin qorunub saxlandığı, indi isə Axundzadənin ev muzeyi kimi fəaliyyət göstərən yerə baş çəkməkdi. Qarşısında durduğumuz evin arxasından Şəkinin möhtəşəm mənzərəsi görünür. Bələdçimiz Mehparə Ağayevanın dediyinə görə, ev 1800-cü illərdə tikilib, kənarda başqa bir tikili də vardı, qəzalı vəziyyətdə olduğuna görə sökülüb. Deyilənlərə görə, Fətəlinin özü o dağılan evdə dünyaya gəlib. İndiki evdə isə onun uşaqlığı və gənclik illəri keçib. Ev tavanı alçaq olan iki otaqdan ibarətdir. Evin içərisində Axundzadənin ailəsinə və o dönəmə aid əşyalar qoyulub. Evin kənarında isə 200 illik yubileylə bağlı Axundzadənin həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş ekspozisiya zalı tikilib. Ekspozisiya zalında Axundovun kiçik heykəli, kitablarının keramikadan hazırlanmış təsviri, ailə fotolarının surətləri, həmin dönəmə aid müxtəlif əşyalar var. Bələdçimiz bildirdi ki, Axundzadə burada az yaşadığına görə, onun şəxsi əşyaları Tiflisdəki muzeydədir: “Gördüyünüz patefon onun Tiflisdəki ev muzeyi tərəfindən bizə hədiyyə olunub. Əl ağacı, bel kəməri onun özünə aiddir. Digər eksponatlar isə muzeyi zənginləşdirmək üçündür”.

Ev muzey olaraq 1940-cı ildən fəaliyyətə başlayıb. Azərbaycanda rəsmi ilk ev muzeyi hesab olunur.

Şəfi ilə görüş

Axund Ələsgər inanclı və dönəmin din və dil bilgilərini bilən insan idi. Hələ Axundzadə Xamnəyə qayıdarkən atası onu mollaxanaya qoymuş onun din xadimi kimi yetişməsini istəmişdi. Daha sonra əmisi ona dini təhsil verməyə çalışmış, lakin istədiyi nəticəni ala bilməmişdi. Ona görə də nəhayət onu Gəncədəki mədrəsəyə oxumağa göndərirlər. Burada ruhani kimi yetişməli olan Axundzadə mədrəsənin bir küncündə xəttatlıqla məşğul olan Mirzə Şəfi Vazeh tərəfindən “yoldan çıxarılır”. “Bir gün həmin möhtərəm şəxs məndən soruşdu: - Mirzə Fətəli, elmləri öyrənməkdə məqsədin nədir? - Ruhani olmaq istəyirəm. - Demək, riyakar və şarlatan olmaq istəyirsən….Mirzə Fətəli, öz ömrünü bu iyrənc camaatın sıralarında zay etmə. Başqa bir peşə dalınca get. Amma o, əmisinin onun üçün etdiklərini unuda bilməzdi. Ona görə də Axundzadə soyadını əmisinin dini kimliyinə uyğun olaraq götürür. Axundzadə 1833-cü ildə Şəkidə ibtidai məktəbə daxil olur, burada rus dilini öyrənir. Bir il sonra Axund Ələsgər onu Tiflisə apararaq Qafqazın baş hakimi baron Rozenin dəftərxanasında şərq dilləri üzrə mütərcim şagirdi vəzifəsinə düzəldir. Bir müddət sonra dil bilgisini artıran Axundzadə mütərcim vəzifəsinə keçir. Beləliklə, o, ömrünün axırına qədər burada yaşayır. Hərbi işlər üzrə mütərcim dərəcəsinə qədər yüksəlir, 1873-cü ildə polkovnik rütbəsi qazanır, əsərlərini burada yazır.

Gəlinciklə oynayan qadın

Axund Ələsgər ömrünün son anlarında Mirzə Fətəlini yanına çağırır. Qızlarını və oğlunu ona əmanət edir. Fətəli ailəni Tiflisə aparır, əmisinin qızı Tubu xanımla evlənir. Tubu xanım bu zaman 14 yaşında idi, deyilənlərə görə gəlinciyi ilə oynayırdı. Bir dəfə işdən evə qəfil gələn Fətəli arvadının gəlinciklərə paltar tikdiyini görür və gülümsəyir. Növbəti gün ona mumdan düzəldilmiş gəlincik gətirir. Lakin yaxın qohum evliliyi faciələrə səbəb olur. Övladları böyümədən vəfat edir. Bir ildə eyni xəstəlikdən üç uşağı vəfat edir. Beləcə on bir övlad vəfat edir…Yalnız qızı Nisə və oğlu Rəşid həyatda qalır. Mirzə Fətəli sonralar başqa bir qadınla da evlənir. Nazlı Bəyim adlı bu qadın Cavad xanın nəslindən idi. Cavad xandan sonra acınacaqlı duruma düşən ailə Tiflisdə hökumət qulluğunda işləyən ailəyə müraciət edirlər, Axundzadə də onlara yardım edir. Buna görə də təşəkkür əlaməti olaraq Cavad xanın nəsli ilə qohum olmaq üçün Nazlı Bəyimlə ailə həyatı qurmasını istəyirlər. Fətəli də razılaşır. Bu evlilikdən onun Seyra Bəyim adında bir qızı olur. Qəribədir ki, daim övlad acısı yaşayan Axundzadənin bu qızı da 24 yaşında həyatla vidalaşır…Mirzə Fətəli bu qızını Bəhmən Mirzənin oğlu şahzadə Xanbabaya ərə vermişdi. Bu evlilikdən onların bir qız, bir oğlan övladı olmuşdu. Seyrə Bəyimin ölümündən sonra Axundzadə ikinci qızı Nisə xanımı Xanbabaya ərə verir…

Rəşidin faciəsi